SEYHAN AKINCI- Yıl 1927 Muhsin Ertuğrul tiyatro adabı üzerine iki sayfalık bir broşür kaleme alır. “Tiyatro cümbüş yeri değil, büyüklerin mektebidir” müellif birinci unsurda. Ortadan yıllar geçti Kumbaracı50 resmi Twitter hesabından ayakkabılarını çıkarıp, tripoduna telefon yerleştirerek oyunu kaydeden bir seyirciden bahsetti. Görünen o ki oyun izleme hâllerimiz üzerine bir daha bir ikaz broşürüne gereksinimimiz var. Üstelik geçtiğimiz yaz İstanbul’da konser veren İngiliz müzik kümesi Plocebo da konser öncesi bir ileti yayınlamış cep telefonlarının performanslarını etkilediğini ve başka seyircilere de saygısızlık olduğunu biraz sert bir lisanla söz etmişti. Biz de sahniçin ve müzik dünyasından isimlere bu durumdan nasıl etkilendiklerini sorduk.
Nezaket Erden: “Kendi tecrübelerine yaptığı saygısızlık”
Oyuncu olarak da seyirci olarak da bulunduğum tiyatro, sinema salonlarında bir müddetdir insanların telefonlarından kopamadığını gözlemliyorum. Oyun ya da sinema sırasında fotoğraf, görüntü çekmek de epey yaygın. bu vakitte natürel ki tüm alışkanlıklarımız değişti bu alışkanlıklar seyir tecrübelerimizi de etkiliyor. Seyirci olarak bulunduğum alanlarda başka seyircilere karşı da sorumlu hissediyorum kendimi ve başkalarını rahatsız etmemek için elimden geleni yapıyorum. İnsanların fotoğraf, görüntü çekme isteğinin nereden geldiğini anlıyorum. Aslında oyun daha sonrası oyun fotoğraflarını rahatça bulabilirler. Tahminen bunlar üzerine daha fazlaca konuşmalıyız. Birbirimize parmak sallamadan. Oyuncuya saygısızlık, tiyatrodan çıkılmaz, şu yapılmaz, bu yapılmaz üzere dayatmaları da epeyce hakikat bulmuyorum. O alanda beraberyiz. Hepimiz birbirimize kendimizi açmak için geliyoruz. Biri oyundan çıkarsa bunun bir sürü niçini olabileceğini öğrendim yıllar ortasında. İnsanız hepimiz. Her şey olabilir. Lakin birbirimize bir, bir buçuk saat ayırmaya istekli olduğumuz bir alanda daha epeyce orada olabilsek hepimiz için daha keyifli bir tecrübe olabilir. Ve bir ötekinin tecrübesini bozacak şeyler yapmak bu manada seyircilerin oyunculara değil de daha fazlaca birbirlerine ve kendi tecrübelerine yaptığı saygısızlık üzere geliyor bana.
Cem Davran: “Sosyal medyaya heba oluyor onca emek”
Yeni dünya sisteminde, insanlığın kadim sanatı tiyatro, yolunu bulmaya çalışıyor aslında ülkemizde. Seyirci hali, karakteri de bu karmaşanın bir modülü. şüphesiz son yeni uzvumuz hâline gelen akıllı telefonlardan biz de rahatsızız lakin oyunların bir modülü olan selam mizansenlerinde, elde telefon selfie çeken, görüntü çeken meslektaşlara ne demeli. Ustalar, hocalar bu biçimde mi öğretti? Selam da oyunun en kıymetli kesimlerinden biridir demedi mi? Biz oyun öncesi ve içinde daima anons yapıyoruz bir daha de önleyemiyoruz… Çok abartan olursa uyarıyoruz hatta imaj sildirdiğimiz bile oldu. Aygıtı sessize almak konusunda ilerleme var lakin kayıt yapma işi gitgide yayılıyor. Toplumsal medya etkileşimi için gereç teminine kurban oluyor onca emek. Telif hakkı insan hakkı üzere kavramlara da uzak herkes nasıl olsa. Oyun konsantrasyonu, öbür izleyiciye hürmet vb. Uzun olduğu kadar kısa da bir husus bu aslında. Neremiz hakikat ki???
Onur Özaydın: “Kalplerini sessize alıp telefonları etkin ediyorlar”
Oyunda görüntü çeken seyirci sayısının son vakit içinderda daha da artmasının niçinini, seyircinin salt olarak “Bak, ben falancanın oyununa gittim” deme isteğiyle açıklamak kâfi gelmiyor bana. Yaşadığı o ânın kayıtlara geçmesinin yalnızca görüntü ya da fotoğraf ile mümkün olabileceğini düşünüyorlar. Zira onlara hissetmek yetmiyor. Bir his, fakat kayıtlara geçerse yaşanmış sayılıyor. Kalplerini sessize alıp telefonlarını faal hâle getiriyorlar. Tam karşıtını yapanlara sevgilerimle. Düzgün ki varlar.
Özge Korkmaz: “Sadece seyirci değil izlediğiniz şeyin parçasısınız”
Bu noktada sorun seyircinin izlediği bir oyun sırasında kendisinin de faal bir rolü olduğunu vakit zaman unutması ya da bu durumun şuurunda olmaması. Örneğin ben geçen dönemden beri birebir oyunu oynuyorum kaçıncı oyun oldu hatırlamıyorum bile lakin inanın her oyun bundan evvelkinden farklı oluyor. Her seferinde. aslına bakarsan tiyatronun en biricik özelliği bu. Gelen her seyirciyle, o salonun kapısından içeri giren her bir kişinin gücüyle her seferinde bir ondan sonrasında bir daha kuruluyor oyun. Ben buradan bunu hatırlatmak isterim seyircilerimize. Siz yalnızca “seyirci” değilsiniz, sahnede izlediğiniz o şeyin bir parçasısınız hem de. Karşılıklı bir alışveriş bu. izleyiciden oyuncuya, sahnedeki oyuncudan izleyiciye akan… Biz bizeyiz o salonda, bir kıssa paylaşıyoruz, ortamıza diğerlerini sokmayalım bence.
Serdar Saatman: “Tiyatro bir kültür – görgü meselesi”
Aylarca uğraşıp hazırladığımız oyunun kimi vakit tek bir anı için günlerce prova yapıyoruz. Oyuncular yalnızca o anı yanlışsız biçimde oynamak için günlerini veriyor. O an kimi vakit oyunun her şeyini anlatabiliyor. İşte tam da sahnenin o anında seyirci telefonunu açıp diğer şeylerle ilgilenince koca bir takımın emeğini kaçırmış oluyor. Ayrıyeten anlamıyorum niye insan kendine ayırdığı o müddette aslına bakarsan her yerde yaptığı bir şeyi yapar ki? Oyunu sevmemiş olabilir. Lakin tiyatro bir kültür- görgü problemidir. Telefonu açmak yerine hoş bir şeyler düşünebilir.
Yeter ki telefonlar sahneye atılmasın!
Bülent Ortaçgil: “Telefonlar gençlerin beğenme ölçütü”
İcracının dikkatini dağıtıp icrayı etkileyen her şey bence yanlış. Hele mutlak konsantrasyon isteyen küçük yerlerdeki sanat olaylarında daha da berbat. Konser salonları haricindeki büyük bar, açık hava yerlerinde ben o derece etkilenmiyorum. Hatta telefonlar çıkınca gülmem geliyor zira gençlerin beğenme ölçüleri bu.
İkilem: “Herkes çekim yapmakta özgür”
Konserlerde birfazlaca farklı davranış biçimiyle karşılaşabiliyoruz, telefon ile çekim arşive kaydetmek ya da toplumsal medyaya koymak için izleyenlerin başvurduğu bir yol sanırım. Bizim için bir rahatsızlık kelam konusu değil asla, herkes çekim yapmakta özgür, kâfi ki çekim yaptıkları telefonlar sahneye atılmasın!
Kerem Görsev: “İsteyenin istediği üzere çekim yapmasına müsaade verilmeli”
Tabii ki yurt haricinden gelen sanatkarlara büyük bir hasret, sevgi ve hasret var. Çok sevdiğiniz sanatkarları pek sık görme imkânınız olmuyor ve konser sırasında telefon ile çekim yapılıyor. Bence bu fazlaca olağan. İsteyenin istediği üzere çekim yapmasına müsaade verilmeli. Ancak performans yapan sanatçıyı fazlaca fazla bunaltmadan, dikkatini dağıtmadan yapmak lazım. Yanınızda konser izleyen insanları da düşünerek hareket etmek gerekir.
Günümüzün toplumsal yansıması
Çağla Canbaz: “Broşürün günümüz versiyonunu mu istersin?”
Muhsin Ertuğrul 1927’de izleyicide tiyatro adabını geliştirmek için iki sayfalık broşür hazırlamıştır. Broşürü şu an okuduğumuzda unsurlar bize kolay görünebilir lakin çabucak hemen yeni yeni oluşan tiyatro adabı için bu teklifler elzemdi. Bugün herkes oyun izlerken sigara içmeyeceğini, bir şeyler yemeyeceğini bilir. bu biçimde bir broşüre gerek yok, zira seyirci yıllar ortasında kendisini fazlaca geliştirdi. Ama bu sefer de broşürde olmayan konulardan sınanıyoruz. Çalan cep telefonları, oyunu görüntüye kaydedenler ya da toplumsal medyada gezinenler! Üstelik tüm bu hareketleri çok olağanmış üzere yapanlar. Üzgünüm lakin bu olağan değil. Bütün bunlar hem biz başka seyircilerin tıpkı vakitte sahnedeki oyuncuların dikkatini dağıtıyor. Yoksa broşürün günümüz versiyonunu mu istersin oyun öncesinde?
Müge Saut: “2022’de tiyatro nasıl izleniri tartışmak istemiyoruz”
Son periyotlarda oyun sırasında artan fotoğraf ve görüntü çekimlerinin biz de farkındayız. Bu seyircileri uygun bir lisanla uyarmaya çalışıyoruz. Ama oyunun atmosferi ortasında müdahale etme bahtımız da fazla olmuyor. elbette tüm izleyiciler bunu yapmıyor, yapanlar ise fotoğraf ya da görüntü çekenler kendilerini toplumsal medya üzerinden tabir etmeye çalışanlar olarak kıymetlendirebiliriz. 2022 yılında bir tiyatro oyunu nasıl izlenir sahiden bunu tartışmak istemiyoruz. Bir bilet alınca her şeyi kendine hak görmek, haksız biçimde tiyatronun imajını paylaşmak, başka izleyicileri rahatsız etmek olsa olsa günümüz toplumunun bir yansıması olabilir fakat.
Nezaket Erden: “Kendi tecrübelerine yaptığı saygısızlık”
Oyuncu olarak da seyirci olarak da bulunduğum tiyatro, sinema salonlarında bir müddetdir insanların telefonlarından kopamadığını gözlemliyorum. Oyun ya da sinema sırasında fotoğraf, görüntü çekmek de epey yaygın. bu vakitte natürel ki tüm alışkanlıklarımız değişti bu alışkanlıklar seyir tecrübelerimizi de etkiliyor. Seyirci olarak bulunduğum alanlarda başka seyircilere karşı da sorumlu hissediyorum kendimi ve başkalarını rahatsız etmemek için elimden geleni yapıyorum. İnsanların fotoğraf, görüntü çekme isteğinin nereden geldiğini anlıyorum. Aslında oyun daha sonrası oyun fotoğraflarını rahatça bulabilirler. Tahminen bunlar üzerine daha fazlaca konuşmalıyız. Birbirimize parmak sallamadan. Oyuncuya saygısızlık, tiyatrodan çıkılmaz, şu yapılmaz, bu yapılmaz üzere dayatmaları da epeyce hakikat bulmuyorum. O alanda beraberyiz. Hepimiz birbirimize kendimizi açmak için geliyoruz. Biri oyundan çıkarsa bunun bir sürü niçini olabileceğini öğrendim yıllar ortasında. İnsanız hepimiz. Her şey olabilir. Lakin birbirimize bir, bir buçuk saat ayırmaya istekli olduğumuz bir alanda daha epeyce orada olabilsek hepimiz için daha keyifli bir tecrübe olabilir. Ve bir ötekinin tecrübesini bozacak şeyler yapmak bu manada seyircilerin oyunculara değil de daha fazlaca birbirlerine ve kendi tecrübelerine yaptığı saygısızlık üzere geliyor bana.
Cem Davran: “Sosyal medyaya heba oluyor onca emek”
Yeni dünya sisteminde, insanlığın kadim sanatı tiyatro, yolunu bulmaya çalışıyor aslında ülkemizde. Seyirci hali, karakteri de bu karmaşanın bir modülü. şüphesiz son yeni uzvumuz hâline gelen akıllı telefonlardan biz de rahatsızız lakin oyunların bir modülü olan selam mizansenlerinde, elde telefon selfie çeken, görüntü çeken meslektaşlara ne demeli. Ustalar, hocalar bu biçimde mi öğretti? Selam da oyunun en kıymetli kesimlerinden biridir demedi mi? Biz oyun öncesi ve içinde daima anons yapıyoruz bir daha de önleyemiyoruz… Çok abartan olursa uyarıyoruz hatta imaj sildirdiğimiz bile oldu. Aygıtı sessize almak konusunda ilerleme var lakin kayıt yapma işi gitgide yayılıyor. Toplumsal medya etkileşimi için gereç teminine kurban oluyor onca emek. Telif hakkı insan hakkı üzere kavramlara da uzak herkes nasıl olsa. Oyun konsantrasyonu, öbür izleyiciye hürmet vb. Uzun olduğu kadar kısa da bir husus bu aslında. Neremiz hakikat ki???
Onur Özaydın: “Kalplerini sessize alıp telefonları etkin ediyorlar”
Oyunda görüntü çeken seyirci sayısının son vakit içinderda daha da artmasının niçinini, seyircinin salt olarak “Bak, ben falancanın oyununa gittim” deme isteğiyle açıklamak kâfi gelmiyor bana. Yaşadığı o ânın kayıtlara geçmesinin yalnızca görüntü ya da fotoğraf ile mümkün olabileceğini düşünüyorlar. Zira onlara hissetmek yetmiyor. Bir his, fakat kayıtlara geçerse yaşanmış sayılıyor. Kalplerini sessize alıp telefonlarını faal hâle getiriyorlar. Tam karşıtını yapanlara sevgilerimle. Düzgün ki varlar.
Özge Korkmaz: “Sadece seyirci değil izlediğiniz şeyin parçasısınız”
Bu noktada sorun seyircinin izlediği bir oyun sırasında kendisinin de faal bir rolü olduğunu vakit zaman unutması ya da bu durumun şuurunda olmaması. Örneğin ben geçen dönemden beri birebir oyunu oynuyorum kaçıncı oyun oldu hatırlamıyorum bile lakin inanın her oyun bundan evvelkinden farklı oluyor. Her seferinde. aslına bakarsan tiyatronun en biricik özelliği bu. Gelen her seyirciyle, o salonun kapısından içeri giren her bir kişinin gücüyle her seferinde bir ondan sonrasında bir daha kuruluyor oyun. Ben buradan bunu hatırlatmak isterim seyircilerimize. Siz yalnızca “seyirci” değilsiniz, sahnede izlediğiniz o şeyin bir parçasısınız hem de. Karşılıklı bir alışveriş bu. izleyiciden oyuncuya, sahnedeki oyuncudan izleyiciye akan… Biz bizeyiz o salonda, bir kıssa paylaşıyoruz, ortamıza diğerlerini sokmayalım bence.
Serdar Saatman: “Tiyatro bir kültür – görgü meselesi”
Aylarca uğraşıp hazırladığımız oyunun kimi vakit tek bir anı için günlerce prova yapıyoruz. Oyuncular yalnızca o anı yanlışsız biçimde oynamak için günlerini veriyor. O an kimi vakit oyunun her şeyini anlatabiliyor. İşte tam da sahnenin o anında seyirci telefonunu açıp diğer şeylerle ilgilenince koca bir takımın emeğini kaçırmış oluyor. Ayrıyeten anlamıyorum niye insan kendine ayırdığı o müddette aslına bakarsan her yerde yaptığı bir şeyi yapar ki? Oyunu sevmemiş olabilir. Lakin tiyatro bir kültür- görgü problemidir. Telefonu açmak yerine hoş bir şeyler düşünebilir.
Yeter ki telefonlar sahneye atılmasın!
Bülent Ortaçgil: “Telefonlar gençlerin beğenme ölçütü”
İcracının dikkatini dağıtıp icrayı etkileyen her şey bence yanlış. Hele mutlak konsantrasyon isteyen küçük yerlerdeki sanat olaylarında daha da berbat. Konser salonları haricindeki büyük bar, açık hava yerlerinde ben o derece etkilenmiyorum. Hatta telefonlar çıkınca gülmem geliyor zira gençlerin beğenme ölçüleri bu.
İkilem: “Herkes çekim yapmakta özgür”
Konserlerde birfazlaca farklı davranış biçimiyle karşılaşabiliyoruz, telefon ile çekim arşive kaydetmek ya da toplumsal medyaya koymak için izleyenlerin başvurduğu bir yol sanırım. Bizim için bir rahatsızlık kelam konusu değil asla, herkes çekim yapmakta özgür, kâfi ki çekim yaptıkları telefonlar sahneye atılmasın!
Kerem Görsev: “İsteyenin istediği üzere çekim yapmasına müsaade verilmeli”
Tabii ki yurt haricinden gelen sanatkarlara büyük bir hasret, sevgi ve hasret var. Çok sevdiğiniz sanatkarları pek sık görme imkânınız olmuyor ve konser sırasında telefon ile çekim yapılıyor. Bence bu fazlaca olağan. İsteyenin istediği üzere çekim yapmasına müsaade verilmeli. Ancak performans yapan sanatçıyı fazlaca fazla bunaltmadan, dikkatini dağıtmadan yapmak lazım. Yanınızda konser izleyen insanları da düşünerek hareket etmek gerekir.
Günümüzün toplumsal yansıması
Çağla Canbaz: “Broşürün günümüz versiyonunu mu istersin?”
Muhsin Ertuğrul 1927’de izleyicide tiyatro adabını geliştirmek için iki sayfalık broşür hazırlamıştır. Broşürü şu an okuduğumuzda unsurlar bize kolay görünebilir lakin çabucak hemen yeni yeni oluşan tiyatro adabı için bu teklifler elzemdi. Bugün herkes oyun izlerken sigara içmeyeceğini, bir şeyler yemeyeceğini bilir. bu biçimde bir broşüre gerek yok, zira seyirci yıllar ortasında kendisini fazlaca geliştirdi. Ama bu sefer de broşürde olmayan konulardan sınanıyoruz. Çalan cep telefonları, oyunu görüntüye kaydedenler ya da toplumsal medyada gezinenler! Üstelik tüm bu hareketleri çok olağanmış üzere yapanlar. Üzgünüm lakin bu olağan değil. Bütün bunlar hem biz başka seyircilerin tıpkı vakitte sahnedeki oyuncuların dikkatini dağıtıyor. Yoksa broşürün günümüz versiyonunu mu istersin oyun öncesinde?
Müge Saut: “2022’de tiyatro nasıl izleniri tartışmak istemiyoruz”
Son periyotlarda oyun sırasında artan fotoğraf ve görüntü çekimlerinin biz de farkındayız. Bu seyircileri uygun bir lisanla uyarmaya çalışıyoruz. Ama oyunun atmosferi ortasında müdahale etme bahtımız da fazla olmuyor. elbette tüm izleyiciler bunu yapmıyor, yapanlar ise fotoğraf ya da görüntü çekenler kendilerini toplumsal medya üzerinden tabir etmeye çalışanlar olarak kıymetlendirebiliriz. 2022 yılında bir tiyatro oyunu nasıl izlenir sahiden bunu tartışmak istemiyoruz. Bir bilet alınca her şeyi kendine hak görmek, haksız biçimde tiyatronun imajını paylaşmak, başka izleyicileri rahatsız etmek olsa olsa günümüz toplumunun bir yansıması olabilir fakat.