Nükleer Düzenleme Kanunu Teklifi, TBMM Genel Heyetinde kabul edildi (2)

Seren

New member
İşletenler, her bir nükleer tesis yahut taşıma faaliyeti için belirlenen üst hudut meblağında uygun sigorta yaptırmak yahut ayrıca bir teminat göstermek zorunda olacak.

Tbmm Genel Konseyinde kabul edilen Nükleer Düzenleme Kanunu Teklifi’ne bakılırsa, yetkilendirmeye tabi bir faaliyet sırasında radyoaktif atık üreten bireyler radyoaktif atık idaresi özel hesabına, nükleer tesis, ışınım tesisi ve radyoaktif atık tesislerini işletmek üzere yetkilendirilen şahıslar ise işletmeden çıkarma özel hesaplarına belirlenecek fiyatta başka farklı katkı hissesi ödeyecek.

Bakanlık merkez muhasebe ünitesi nezdinde radyoaktif atık idaresi özel hesabı ve işletmeden çıkarma özel hesapları açılacak. Özel hesaplar ismine tahsil edilen gelirler emeli haricinde kullanılamayacak.

Nükleer santraller için özel hesaplara ödenecek katkı hisseleri üretilen ünite elektrik (kWh) başına, teminat ölçüleri şurası güç (MW) başına, öteki tesis ve uygulamalar için ise özel hesaplara ödenecek katkı hisseleri ile teminat ölçüleri, tesisin ve uygulamanın çeşidi, atığın sınıfı, ölçüsü ve aktivitesi üzere konular dikkate alınarak Hesaplar İdare Şurası tarafınca belirlenecek. Özel hesaplara ödenecek katkı hisseleri ile teminat ölçüleri her yıl gözden geçirilecek, öngörülen sarfiyatları karşılayacak biçimde güncellenecek. Lakin milletlerarası mutabakatlarda bu fıkra kapsamında yer alan konuları düzenleyen kararlar gizli kalacak.

Radyoaktif atık idaresi özel hesabı ve işletmeden çıkarma özel hesabının gelirleri, ödenecek katkı hisseleri ve teminatlar, özel hesap gelirlerinin değerlendirilmesiyle elde edilen gelirler, bağış ve öbür gelirlerden oluşacak.

Radyoaktif atık idaresi özel hesabından radyoaktif atık bertaraf tesisi kurulabilecek alanların belirlenmesi ve ilgili saha çalışmaları, radyoaktif atık bertaraf tesisinin tasarımı, yetki alınması, inşası, işletilmesi, bakımı, kapatılması ve düzenleyici denetimden çıkarılması, belirtilen gayelere yönelik araştırma ve geliştirme faaliyetleri, süreçlerini yapmak üzere Türkiye Güç, Nükleer ve Maden Araştırma Kurumuna (TENMAK) ödeme yapılacak.

İşletmeden çıkarma özel hesabı, her tesis için farklı takip edilecek

Hesaplar İdare Heyeti lideri ve üyelerine yapılacak ödemeler ile özel hesapların işleyişine ait bağımsız kontrol ve danışmanlık hizmetleri kapsamında yapılacak ödemeler, idari masraflar ve yargılama sarfiyatları ilgisine bakılırsa özel hesaplardan karşılanacak.

Radyoaktif atık ve işletmeden çıkarma özel hesabındaki meblağın, işletmeden çıkarma sırasında yahut radyoaktif atık idaresi ile ilgili öngörülenler haricinde olabilecek masraflar niçiniyle ya da tesisin planlanandan erken işletmeden çıkarılması üzerine yetersiz kalması durumunda maliyetler yetkilendirilen kişi tarafınca sağlanan teminattan karşılanacak. Teminat yetersiz ise kalan ölçü yetkilendirilen şahıstan tahsil edilecek. Özel hesapta biriken meblağ dikkate alınarak kelam konusu teminat ölçüsü yetkilendirilen kişinin talebi üzerine bir daha belirlenecek.

Tesislerin işletilmesine yönelik yetkilendirme için müracaat yapan şahıslar işletmeden çıkarmaya ait maliyet planını ilgili bakanlığa sunacak. İşletmeden çıkarma özel hesabı her bir tesis için başka farklı takip edilecek.

Özel hesaplarda toplanan gelirler, Kamu Finansmanı ve Borç İdaresinin Düzenlenmesi Hakkında Kanun kapsamı haricinde olacak.

Müddetinde ödenmeyen katkı hisseleri, Amme Alacaklarının Tahsil Metodu Hakkında Kanun’a bakılırsa takip ve tahsil edilecek. Vergi dairesince tahsil edilen meblağlar tahsil edildiği tarihi izleyen ayın sonuna kadar özel hesaplara aktarılacak.

Hesaplar İdare Konseyi

Özel hesapların gelirlerini yönetmek ve özel hesaplardan yapılacak ödemeleri onaylamak üzere Hesaplar İdare Şurası, bakanlık ve Hazine ve Maliye Bakanlığından ikişer temsilci, TENMAK’tan bir temsilci ve bu kurumların haricinde toplam sayısı üçü geçmemek üzere Türkiye hudutları dahilinde nükleer santral işleten hukuksal bireylerin birer temsilcisi ile başka tesis ve uygulamalar için bir temsilciden oluşacak.

Temsilci seçilebilmek için Devlet Memurları Kanunu’nda belirtilen devlet memurluğuna atanabilme genel kurallarını taşımak, en az dört yıl periyodik yükseköğrenimi tamamlamak ve kamuda ve/veya özel bölümde alanında en az beş yıl çalışmış olmak gerekecek. Bakanlık temsilcilerinden birisi lider olarak bakılırsav yapacak.

Hesaplar İdare Şurası üyelerinin misyon müddetleri üç yıl olacak. bakılırsav mühleti sona eren üyeler bir daha bakılırsavlendirilebilecek.

Hesaplar İdare Konseyi lideri ve üyelerine, bakılırsav yapılan toplantılar için her ay toplam (20 bin) gösterge sayısının memur maaş katsayısıyla çarpımı kararı bulunacak fiyat kadar huzur hakkı ödenecek.

Tesisin erken işletmeden çıkarılması ihtimaline karşı radyoaktif atık idaresi ve işletmeden çıkarma için gerekli maliyetlerin karşılanabileceğine ait teminatın yeterliliği Hesaplar İdare Konseyi tarafınca kuruma bildirilmeden tesisin işletilmesine yönelik yetkilendirme yapılamayacak.

Nükleer ziyanlar

Nükleer ziyanlara ait hukuksal sorumluluk da düzenleniyor. Buna nazaran, nükleer hadiselerden kaynaklanan nükleer ziyanlar hakkında bu kanunda karar bulunmayan hallerde Paris Mukavelesi kararları uygulanacak.

Bir nükleer tesis haricinde ve üretiminin son evresine gelmiş endüstriyel, ticari, ziraî, tıbbi, bilimsel ya da eğitimsel maksatlarla kullanılan yahut kullanılacak olan radyoizotoplardan yahut Paris Mukavelesi çerçevesinde belirlenen sonların altındaki ölçü ve aktivitedeki nükleer hususlardan kaynaklanan ziyanlar bu kısmın kapsamı haricinde olacak.

Nükleer hadiselerden kaynaklanan nükleer ziyanlar hakkında kurum tarafınca yahut ülkesindeki makamlar tarafınca bir nükleer tesisi işletmek üzere yetkilendirilmiş hukukî kişi, nükleer tesis işletmek için verilecek lisans alınmadan evvelki devirde nükleer tesisi kuran hukukî kişi, nükleer tesisi işletmek için verilen lisans iptalinden daha sonra yeni bir işleten belirlenene kadar olan devirde lisansı iptal edilen hukuksal kişi işleten olarak kabul edilecek.

İşleten, nükleer ziyanlardan ve tazminatların ödenmesinden, nükleer hadisenin meydana gelmesinde kendisinin, işçisinin ve tesisle ilgili teknoloji, mal ve hizmet sağlayanlar rastgele bir kusurunun olup olmadığına bakılmaksızın sorumlu tutulacak.

İşleten, direkt bir silahlı çatışma, hasmane hareketler, iç savaş ya da ayaklanmadan dolayı meydana gelen bir nükleer hadiseden kaynaklanan nükleer ziyandan sorumlu olmayacak.

İşleten, bir nükleer hadisenin niye olduğu nükleer ziyanların tazminine ait olarak yalnızca Paris Mukavelesi ve bu kısım kararları kapsamında sorumlu olacak.

İşletenin kurumdan almış olduğu yetkinin iptal edilmiş yahut askıya alınmış yahut kısıtlanmış olması, işletenin bu kısım kapsamındaki sorumluluklarını ortadan kaldırmayacak.

İşletenin, nükleer ziyana niye olan nükleer hadisenin, nükleer ziyan bakılırsan kişinin kastından ya da ağır dikkatsizliğinden meydana geldiğini ispat etmesi halinde işleten, yalnızca nükleer ziyan nazarann bu şahsa karşı yetkili mahkemenin sonucuyla kısmen yahut büsbütün sorumluluktan kurtulabilecek.

Bu kısmın uygulanmasında tıpkı alanda bir işleten tarafınca işletilen birden çok nükleer tesis tek bir tesis olarak kabul edilecek.

İşletenin sorumluluk sonları

İşletenin sorumluğu hudutları kısmında ise her bir nükleer hadise için işletenin sorumluluk ölçüleri düzenleniyor.

Buna nazaran termal gücü 10 megavatın üzerinde olan nükleer reaktörler ile kurum tarafınca nükleer tesis işletmek için verilecek lisans öncesi yapılacak kıymetlendirme ile belirlenecek başka nükleer tesisler için 700 milyon avro, bu kapsama girmeyen nükleer tesisler için 70 milyon avro, nükleer unsurların taşınması için 80 milyon avro, nükleer hususların Türkiye hudutları dahilinde yapılacak transit geçişleri için 700 milyon avro ile hudutlu olacak.

Belirlenen sorumluluk ölçüleri, başka ülkelerde meydana gelen ziyanlar ile ilgili olarak, karşılıklılık prensibi çerçevesinde, o ülkede nükleer hadiseden doğan nükleer ziyanlar için uygulanan sorumluluk ölçüsü ile sonlu olarak uygulanacak.

İşletenler, 80 milyon avro meblağında sigorta yaptıracak

İşletene sigorta yaptırma yahut teminat gösterme mecburiliği getiriliyor.

Buna nazaran işletenler, her bir nükleer tesis yahut taşıma faaliyeti için belirlenen üst hudut fiyatında ve kurum tarafınca belirlenen vakitte ve kaidelere uygun sigorta yaptırmak yahut ayrıca bir teminat göstermek zorunda olacak.

Nükleer unsurların Türkiye’nin egemenlik alanında yapılacak transit geçişlerinde işleten, 80 milyon avro meblağında sigorta yaptıracak yahut teminat gösterecek.

Teklifte belirtilen sigorta ya da teminat, kuruma yazılı olarak en az 2 ay evvel sigorta şirketi yahut nükleer sigorta havuzu ya da teminat veren tarafınca bildirimde bulunulmadan askıya alınamayacak yahut iptal edilemeyecek. Kelam konusu sigorta ya da teminatın nükleer unsurların taşınmasına ait olması halinde sigorta ya da teminat taşıma sırasında askıya alınamayacak yahut iptal edilemeyecek.

Yaptırılan sigorta ya da gösterilen teminat yalnızca bir nükleer hadise durumunda nükleer zararın tazmini için kullanılabilecek.

İşletenin Kamu Mali İdaresi ve Denetim Kanunu uyarınca merkezi idare kapsamındaki kamu yönetimi ya da sermayesinin tamamının kamuya ilişkin olması halinde, işleten sigorta yaptırma yahut teminat gösterme yükümlülüğünden muaf tutulabilecek. Bu durumda nükleer hadise kararı meydana gelen nükleer zararın devlet tarafınca ne biçimde taahhüt edileceğine ait yol ve temeller, Cumhurbaşkanı sonucuyla belirlenecek.

Nükleer sigorta havuzu kurulacak

İşletenin belirlenen yükümlülüklerine sigorta sağlanabilmesi hedefiyle bir nükleer sigorta havuzu kurulacak.

İşleten belirlenen sigorta ya da teminat yükümlülüklerini yurt ortasından yahut milletlerarası piyasalardan kısmen yahut büsbütün sağlayabileceği üzere nükleer sigorta havuzundan da sigorta yapılmasını talep edebilecek.

İşletenin sigorta ya da teminat bulamaması yahut işleten tarafınca sunulan sigorta ya da teminatın belirlenen ölçülerden az olması durumunda eksik kalan ölçü, Cumhurbaşkanınca belirlenecek yöntem ve asıllara bakılırsa karşılanacak.

Bir nükleer hadise daha sonrasında mevcut sigorta ya da teminatın belirlenen ölçüleri karşılamaması durumunda eksik kalan ölçü, Cumhurbaşkanınca belirlenecek adap ve temellerle karşılanacak ve işletene rücu edilecek.

(Sürecek)

AA / Zehra Aydın Turapoğlu – Siyaset