İnsan yaşadıkça umudun ve aklın ateşi sönmez

Lena

Global Mod
Global Mod
Efnan Atmaca – Buket Uzuner’in Defne Kaman’ın tabiat ve adalet için verdiği savaşı anlattığı dörtlemesi bitmiş oldu. Son kitap “Ateş”te Mardin’i mesken tutan Uzuner, bu masalsı kentin efsanelerini de yeni maceraya ekliyor. Kitabın odağında mülteci sorunu var. Defne Kaman evvel kendini seçen öksüz bir mülteci çocuğu kurtarıyor. daha sonra da tüm mülteciler için çalışmaya başlıyor. olağan olarak onun bu gayretini alkışlayan kadar ona kızan da var. Tehditler çoğalınca Defne ve küçük kız Nar kayboluyor. Başta Umay Nine olmak üzere tüm dostları da onları aramaya Mardin’e gidiyor. Yeni iki karakter daha katılıyor onlara: Havinyaz ile Ali Werther. Hekim Ali Werther yarı Alman yarı Türk bir kahraman ve onun yaşadıklarıyla mülteci sıkıntısının muhtemel sonuçlarının neler olabileceğini tartışıyor kitap. Tabiatın yunus, geyik ve kartal aracılığıyla koruduğu Defne’yi bu kere bir at kolluyor. Pegasus’un Türk mitolojisindeki karşılığı, kız kardeşi Tulpar. Bu veda macerası tüm seriyi de özetler nitelikte.

“Tabiat Dörtlemesi”ni “Ateş” ile tamamladınız. Bu romanlarda Türk mitolojisi, Şamanlık üzere kültürümüze ilişkin öğeleri anlatıyorsunuz. Ne oldu da özümüzdeki bu kıymetlerle bağımız koptu?

Dünyada tahminen de kendi mitolojisini bilmeyen tek milletiz. halbuki mitoloji her milletin kendi anadilinde kendi kültürüne ilişkin sembollerle kendi kaygılarını, hayallerini anlatarak binlerce yıl lisandan lisana taşıyan fazlaca değerli bir aidiyet mirası, kültür hazinesidir. Bu yüzden tıpta ‘psikomitoloji’ diye bir bilim var. Kendi kökünden kopan kültürler uzun yaşayamaz, erir, asimile olur, kaybolur. Biz, Yunan mitolojisinden Pegasus’u, Diyanet Vakfı’nın “İslam Ansikloperdisi”ne nazaran ‘Hz. Peygamber’in miraca çıkarken istifadesine sunulan vasıtaların birincisi olarak’ bahsedilen Burak’ı biliyoruz ancak kendi mitolojimizdeki kanatlı at Tulpar’ı bilmiyoruz. Hades’i biliyoruz lakin kendi Erlik Han’ımızı bilmiyoruz. Tabiat ve doğum tanrıçası Artemis’i biliyoruz kendi Umay Ana’mızı bilmiyoruz. Uzun bir liste var zira Türk mitolojisi “Manas Destanı”ndan Dede Korkut’a, Huban Arığ’dan Oğuz Kaan’a güçlü bir mitolojidir. Edebiyat sanatı aslında mitolojinin çağdaş biçimidir. Birinci felsefeciler, varlığın ve şuurun manasını birinci sorgulayanlar mitleri kuran nine ve dedelerimizdi. Bin yıl evvel yeterli ve ahlaklı devlet idaresi için öğütler veren ve Karahan Türkçesiyle yazılmış “Mutlu Bilgiler Kitabı” olan “Kutadgu Bilig”i merak bile etmiyoruz zira bize bunlar öğretilmiyor. niye kendi mitolojimiz bize öğretilmiyor ve bunun kime faydası var? “Ateş” romanında bu da tartışılıyor.

Dörtlemeye 2008’de başladınız. Tabiatla ahenk ortasında yaşamayı seçmezsek sonumuzun vahim olduğunu söylemiş olduniz. Bu süreçte ne kadar öngörülü olduğunuzu da gördük. Pandemiydi, kıtlıktı, susuzluktu derken yaşananlar ortada. Tabiat beşerden intikam mı alıyor? İnsan hiç mi ders almadı?

İnsan ders alabilen bir canlı değil. Yaşadıklarım, okuduklarım, dinlediklerim ve kendi zaaflarımdan öğrendiğim en değerli şey, insanın başına gelen ve gelmiş kötülüklerden ders alabilecek kapasiteye sahip bir canlı tipi olmadığıdır. elbette istisnalar var; bizi uyaranlar, bilgeler, akıllılar lakin her çağda ve kültürde istisna olacak kadar azdır sayıları. Bu husus hakkında felsefeciler ve beyin-sinir bilimciler epey uzun vakittir çalışıyor, düşünüyorlar. Yaşanan her felaketten daha sonra hayatta kalanlar kısa bir müddetde, bir-iki nesil ortasında başlarına gelenlerin niçinlerini büsbütün unutur ve kaldığı yerden tıpkı yanlışları sürdürmeye devam ediyorlar, ediyoruz. Resmî insanlık tarihinin zaferler, fetihler, küllerinden doğuşlar diye allayıp pulladığına değil, gerçeğe bakınca maalesef tıbbımızın aptal değil, açgözlü, zalim, bencil ve fazlaca kıskanç olduğunu görüyoruz. Şayet “Ne yapabiliriz?” diye sorarsanız esasen oldukcatan evrilmeye başladığımızı ve muhtemelen sapiens’ten cyborg’a yani öbür bir tipe dönüşmekte olduğumuzu söyleyebilirim. Umarım o insan çeşidi vicdanlı bir canlı olur!

Defne Kaman ve dostlarını bir arada tutan gönül gözüyle birbirlerine bakmaları ve yardımlaşmaları. Bu bilgeliğe nasıl ulaşacağız biz?

Hayat en bencil ve sevgisiz insanı bile bir gün kendi problemleri üzere diğerlerinin da sıkıntıları olduğunu kavramak zorunda bırakıyor. Bu bireyler sıklıkla yalnızlık dehşetinden, mecburen bunu yapıyorlar. Biliyorsunuz, “Ateş”te birkaç karakter bu kavrayışı sancılı formda yaşıyor. Sevdiklerimizin dertlerini hakikaten dinlemeye başlarsak bunun bizim kendi iç dünyamıza da yeterli geleceğini artık hormon ve hudut bilimi de kanıtlıyor. İsmine diğerkâmlık, özgecilik (alturizm) denen, ‘başkalarının faydasını da kendi faydası kadar gözetme, başka insanlara maddi yahut manevi şahsi çıkar gözetmeksizin yararlı olmaya çalışmanın insanın bağışıklık sistemini güçlendiren oksitosin hormonunu artırdığı söyleniyor. Ben yalnızca nörobilimcilerin yalancısıyım(!).


Kız Sevinci: Uygarlığın Ana Gücü

Kitapta Defne Kaman ile dostlarını okura emanet edip veda ediyorsunuz onlara. Ancak biz Ayperi’den daha sonra bir daha bir bilge adayı Nar ile tanıştık bu kitapta. Onların yaşadıklarını bir daha anlatacak mısınız bize?


Defne Kaman ve Umay Nine’yi seven okurlar benden yıllardır çocukları için mitoloji ve tabiat temalı, Küçük Defne ile Genç Umay’ın Maceraları’nı yazmamı istiyorlar. bu biçimde bir gereksinim olduğunu ben de düşünüyorum ancak elimde geçen yıl başladığım iki kitap var.

Kitapta “Kız Ateşi”nden dem vuruyorsunuz, dünyayı güzelleştiren bayan sevincinden. Bayanlar mı değiştirecek dünyayı sizce? Ne vakit alacak bayanlar erki ellerine?

Benim yıllardır kullandığım bir kavram bu. Aslında buna “Kız Sevinci: İnsan Uygarlığının Ana Gücü” diyorum. “Kız Neşesi”, hepimizin düzgün bildiği, varlığını çabucak tanıdığımız, en karanlık ve umutsuz vakit içinderda ışığını görür görmez yüzümüzün aydınlandığı, sıkıntılara deva, açlara aş, hastalara şifa, konutun, ocağın, hayatın devamlılığı ve rahmetini sağlayan güç kaynağının ismidir. İnsanlığın her çağında yaşanmış bütün savaşlar, yıkımlar, salgın hastalık; afetlerden daha sonra ortaya çıkan yokluk, kıtlık, yangın, acı, açlık, hastalık ve felaketlerden daha sonra ateşi yakan, etrafına çocukları ve yaşlıları toplayan, gerekirse taş kaynatıp sıcak çorbaymış üzere içiren, otlardan lapa yapıp yaraları saran, ninni, kıssa ve türkü-şarkıyla ruhları saran bayanların ömrü sürekli bir daha kurma ve sürdürülebilir kılma güçlerinin ismi “Kız Neşesi”dir.

Çok şahsi bir merakım. Umay Bayülgen üzere bir ninem olsun hayli isterdim. Galiba en epey onun öğütlerinden ayrıldığıma üzüldüm. Siz kimden esinlendiniz Umay Nine karakterini yaratırken ve sizin için onun en değerli öğüdü neydi?

Umay Nine, bayanların ortasında var olan bilgenin, vicdanın ve aklın sesi, bizde “Anadolu bayanı” denen eski Türklerin ‘Kam’ı, ak saçlı bilgesi Kocakarı, Tabiat Ana’nın sağduyusu ve sedası. Yaşımız ilerledikçe biz bayanlar hepimiz onu duymaya başlıyoruz lakin epeyce az bayan onu dinliyor. Umay Nine, “Unutma, insan yaşadıkça umudun ve aklın ateşi sönmez. Gerisi sana kalmış” diyor, daha ne desin?